Novi Magazin

INTERVJU: IGOR BEZINOVIĆ, FILMSKI REDITELJ

Pesnik (diktator) koji je nadahnuo Musolinija

U svom dokumentarnom filmu Fiume o morte! (Rijeka ili smrt!) hrvatski reditelj oživeo je zaboravljenu priču o Gabrijelu D’Anunciju i ponovo, nakon svog prethodnog dokumentarca Blokada, o studentskim protestima u Zagrebu 2009, podsetio na to koliko je demokratija krhka i podložna uzurpaciji.

Šta znate o Gabrielu D’Anunciju? Tim pitanjem, sa kojim je na ulicama rodnog grada zaustavljao žitelje Rijeke, mladi hrvatski reditelj Igor Bezinović počinje svoj novi dokumentarni film Fiume o morte! (Rijeka ili smrt!), posvećen priči o kontroverznom, ekscentričnom italijanskom pesniku, oficiru, aristokrati, pustolovu, erotomanu i ljubitelju muzike, koji je, umislivši da je veliki heroj i patriota, okupirao Rijeku u jesen 1919. u nameri da je otme od novostvorene Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca i vrati Kraljevini Italiji. Kad u tome nije uspeo, proglasio je 8. septembra 1920. nezavisnu državu, vladao njome naredna tri meseca kao autokrata, sprovodeći nečuvene metode progona neistomišljenika, poveo građanski rat protiv sopstvene zemlje i zvanične italijanske vojske i, posle svega, nadahnuo fašistički pokret i njegovog predvodnika Benita Musolinija. Rijeka je, nekoliko godina nakon propasti D’Anuncijeve države, ipak pripojena Kraljevini Italiji (1924) što se izvesno ne bi desilo da nije bilo njegove okupacije, a Bezinović pominje slogan koji je pronašao u jednom dnevnom listu iz 1922 – Živela Rijeka slobodna i nezavisna od bilo kakvih spasilaca, oslobodilaca i zaštitnika! U Hrvatskoj je sećanje na ovog čudaka i protofašistu gotovo sasvim potisnuto, ali u Italiji je i dalje veoma živo, zahvaljujući u velikoj meri i mitu koji je D’Anuncio stvorio o sopstvenom državotvornom poduhvatu. To je Bezinović otkrio pre dvadesetak godina, kao student filozofije i sociologije na razmeni u Padovi, gde je pronašao knjigu Na zabavi revolucije istoričarke umetnosti Klaudije Salaris, koja okupaciju Rijeke predstavlja kao avangardnu revoluciju. Bio je zapanjen oreolom junaka kakav su D’Anunciju podarili tamošnji istoričari, dok se riječka javnost potrudila da zaboravi tu mučnu epizodu iz svoje prošlosti. Bezinović je 2011. snimio intervju sa Riječaninom Maksimilijanom Pečom, koji je D’Anuncija kao šestogodišnji dečak video uživo, i tako je rođena ideja za film. Ovaj dokumentarac, svojevrsna rekonstrukcija te bizarne okupacije Rijeke, doneo mu je glavnu nagradu Tigar na festivalu u Roterdamu i priznanje FIPRESCI, rekordnu bioskopsku gledanost u Hrvatskoj i veliku pažnju publike u Italiji, a gledaoce u Srbiji, koji imaju mogućnost da ga pogledaju zahvaljujući Five stars distributeru, podsetio je na to koliko je demokratija krhka i podložna uzurpaciji. Pomenimo, uzgred, da je na stogodišnjicu okupacije Rijeke postavljen spomenik D’Anunciju, pored kojeg se fotografisala italijanska premijerka Đorđa Meloni rekavši da „odaje počast sećanju na velikog Italijana koji je obeležio nacionalnu istoriju“. U filmu Fiume o morte! prizori srušenih mostova kojima je samoproglašeni diktator Rijeke odvojio Sušak od drugih delova grada, i naoružanih italijanskih dobrovoljaca spremnih da i životom brane svoj grad od mrske Kraljevine SHS – reditelj je koristio originalne fotografije iz tog doba, da bi ih verno (uz duhovit dodatak izvesnih detalja, kao što su recimo mobini telefoni) rekonstruisano sa svojim sugrađanima u filmu – slikovito i uverljivo govore o ceni zabluda u kakve megalomani poput D’Anuncija (a možemo navesti i imena nekih nama bližih i bolno poznatih političara) upadaju kad ih zavedu velike ideje, iza kojih su zapravo prizemni lični interesi. Reditelj je već pokazao da se spremno, hrabro i otvorenih vidika upušta u teme u kojima se prepliću istorija i sadašnjost, umetnost i građanski aktivizam. Nakon uspeha dokumentaraca Blokada o sedmonedeljnoj studentskoj okupaciji zgrade zagrebačkog fakulteta 2009, kao vid borbe protiv komercijalizacije obrazovanja (nagrada Oktavijan za najbolji hrvatski dokumentarni film 2012) i Veruda (2015), njegov igrani celovečernji prvenac Kratki izlet, inspirisan istoimenim romanom Antuna Šoljana, osvojio je 2017. Zlatnu arenu na festivalu u Puli…