Danas

REPRESIVNI REŽIMI I DANAS PONIŠTAVAJU UMETNIČKE VELIKANE

Reditelj Senad Šahmanović o dokumentarnom filmu „Vude, ti si pobijedio“ i nepravdi koju je 90-ih doživeo oskarovac Dušan Vukotić

Kao jedno od obeležja nedavno završenog Pulskog festivala mogli bi da se izdvoje angažovani dokumentarni filmovi, koji su ove godine svojom kreativnošću, filmskim izrazom i porukom „nadigrali“ mnoga igrana ostvarenja.

Pula je „odjavila“ špicu 72. izdanja u Areni svetskom premijerom sjajnog dugometražnog dokumentarca „Izgubljeni Dream Team“ reditelja i producenta Jure Pavlovića, koji je prikazan van konkurencije. Ova priča prati raspad SFRJ kroz nastup košarkaške reprezentacije Jugoslavije na Evropskom prvenstvu u Rimu 1991. i govori o jedinstvenoj ekipi košarkaša u istoriji sporta koja se izborila za Zlatnu medalju za državu koja je tri dana pre podizanja jugoslovenske zastave na ovom takimičenju prestala da postoji. U selekciji Vremeplov videli smo isto tako snažan dugometražni dokumentarac „Vude, ti si pobijedio“ crnogorskog reditelja i scenariste Senada Šahmanovića, svojevrsni omaž jedinom jugoslovenskom oskarovcu Dušanu Vukotiću, koji je mnogo više od biografskog „krokija“ velikog filmskog autora tragične sudbine 90-ih godina. Regionalna premijera u Kinu Vali ispraćena je ovacijama, a među onima koji su oduševljeno aplaudirali bio je filmski kritičar i publicista Miroljub Stojanović. Deleći utiske posle projekcije sa potpisnicom ovih redova, Stojanović je rekao da je „Vude, ti si pobijedio“ zaista sjajan film, i da se jako raduje što je snimljen. Dušan Vukotić Vud (1927- 1998), filmski reditelj, scenarista, animator i profesor na Filmskoj akademiji u Zagrebu, kako nas u ovoj biopic drami podseća Šahmanović, počeo je da radi u Zagreb filmu 1951. gde je osnovan Studio za crtani film, a njegovo kratko ostvarenje „Surogat“ 1962. pobedilo je Volta Diznija i osvojilo najpopularniju nagradu na planeti – to je bio prvi Oskar dodeljen neameričkom autoru crtanog filma, i prvi za jugoslovensku kinematografiju koji je ostao i jedini. Vukotić je bio laureat blizu 150 visokih domaćih i svetskih priznanja, 1987. Međunarodna asocijacija crtanog filma dodelila mu je Nagradu za životno delo i bio je član Crnogorske akademije nauka i umjetnosti. Sva ta dostignuća i ugled raspadom tadašnje Jugoslavije, kako svojim izjavama svedoče brojni Šahmanovićevi sagovornici – Melita Andres Vukotić, supruga Dušana Vukotića, Kruno Hajdler, Borivoje Dovniković Bordo, Rajko Grlić, Želimir Žilnik, Lordan Zafranović, Vinko Brešan, Hrvoje Hribar, Darko Kreč, Jurica Pavičić… nisu bila dovoljna da i on ne bude žrtva nadolazećeg političkog i nacionalističkog ludila. Vukotić je smenjen na zagrebačkoj Akademiji za kazalište, film i televiziju, a 1991. zabranjen mu je ulaz u Zagreb film, što ga je, prema rečima njegove supruge u ovom dokumentarcu, na kraju i ubilo… Rad na filmu „Vude, ti si pobijedio“ trajao je nekoliko godina, neki od sagovornika i aktera u međuvremenu su preminuli, a snimljen je u hrvatskocrnogorskoj koprodukciji – Šahmanović je sa Jurom Pavlovićem i producent, dok je koproducent Vinko Brešan. Pored priče o usponu i padu jedinog jugoslovenskog oskarovaca, ovaj dokumentarac pruža uvid i u fenomen Zagrebačke škole crtanog filma, i generacije kreativaca okupljene oko zajedničke ideje o proizvodnji animiranog filma. – Ja sam još kao student prije upisa na Akademiju znao puno toga o Vukotiću, to je bio dio opšteg obrazovanja, a nemamo, nažalost, toliko oskarovaca i kreativnih ljudi koji su uticali na svijet i menjali ga na bolje, što se može reći za njega, tako da mi je bio velika inspiracija – kaže za Danas Šahmanović, koji se na 72. Puli u Regionalnom programu predstavio i igranim filmom „Pontonovo srce“. – Vukotić je bio jedan od pionira uvođenja modernizma u animaciju. Do tada su se animirani filmovi radili uglavnom u Dizniju, to su bile bajke i basne, a on je donio ostvarenja koja mogu da gledaju i odrasli. Posebno su značajni njegovi angažovani i kritički animirani filmovi, kakav je bio „Surogat“, koji je već tada kritikovao nadolazeći konzumerizam, pošto je Vukotić bio vizionar i u svojim djelima je išao ispred svog vremena. U toj priči o trouglastom dječaku koji živi u svijetu u kojem je sve na naduvavanje – dušek, automobil, djevojka…, ali sve i vrlo brzo nestaje, Vukotić je „najavio“ surovo kapitalističko konzumerističko društvo kojem „nikad ničega nije dosta“….